Maak het groter dan jezelf
De overheid en de ontwerpsector: twee verschillende werelden die zich moeilijk bij elkaar laten brengen. Toch lijkt het erop dat steeds meer mensen dat proberen. In het afgelopen jaar kwamen allerlei initiatieven langs die ontwerp en overheid willen verenigen. Trainingen, bijeenkomsten en zelfs een heel programma waarin overheid en creatieve industrie de handen ineenslaan: de pilot Ontwerpende Aanpak. Ontwerpen bij de overheid is hot. Maar het is niet nieuw.
Een voorbeeld. In 2014 startte bij het Ministerie van BZK een initiatief om ontwerpend te werk te gaan: het BZK Beleidslab. Onder deze noemer werkten verschillende teams van beleidsmensen en ontwerpers samen met burgers aan projecten op het gebied van wonen en energie. Ik sprak met één van de betrokkenen en die vertelde dat nagenoeg alle deelnemers enthousiast waren. Toch stopte het Beleidslab in 2017. Wat de vraag oproept of het mogelijk is om de manier van werken bij overheden blijvend te veranderen.
Ministerie van Binnenlandse Zaken, Beleidslab, van ivoren toren naar werkelijkheid, 2016
In april 2023 verscheen een artikel waarin deze vraag werd gesteld: “Making way for design thinking in the public sector: a taxonomy of strategies”. De auteurs hebben gekeken welke strategieën gebruikt worden door ontwerpers bij bureaus, ingehuurd door de overheid, om ruimte te maken voor een ontwerpende aanpak. Hun conclusie is niet mals. Van elk afzonderlijke project probeerden de betrokkenen een succes te maken. Maar in niet één van de 14 onderzochte cases is geprobeerd om de structuur en standaardwerkwijze van de betrokken overheidsorganisaties duurzaam te veranderen.
Geert Brinkman e.a., Making way for design thinking in the public sector: a taxonomy of strategies in Policy Design and Practice, 20 april 2023
“Furthermore, besides providing training to build individual design competencies, none of the strategies identified in this study are directly aimed at reconfiguring established design legacies. At present, hardly any institutional work is undertaken to support the application of design thinking. By focusing on the interactions between people, existing practices, routines, norms, and structures of public organizations remain in place. The strategies identified in this research are thus mainly effective in making the application of design thinking a one-off success.”
De onderzoekers merken op dat dit te maken kan hebben met het feit dat ze alleen cases hebben onderzocht waarbij de designers van buiten kwamen – en het veranderen van design legacies van buitenaf is notoir moeilijk. Ze geven dan ook aan dat meer onderzoek nodig is naar strategieën voor het maken van ruimte voor design thinking van binnenuit:
To support the application of design thinking in the public sector in the long run, additional strategies need to be found that instigate lasting organizational change (Komatsu et al. 2021; Vink et al. 2021a), or even a “tilting of whole systems toward new ways of working” (Lewis 2021). This is an important topic for further research.
In 2022 verschenen het boek ‘Maakkracht’ en ook daarin wordt deze behoefte aan structurele verandering onderkend. De auteurs bespreken vijf rollen die makers kunnen aannemen bij het benaderen van complexe vraagstukken. Eén van die rollen lijkt wel wat op de Mogelijk-maker: de ‘Waarmaker’ (het klinkt zelfs bijna hetzelfde). Hierover zeggen ze:
Tabo Goudswaard & Jetske van Oosten, Maakkracht (Business Contact, 2022)
De Waarmaker zorgt voor verandering door maakruimte te scheppen en dit een plek te geven ín het systeem.
Je kunt het waarmaken of mogelijk maken noemen. Hoe dan ook: aandacht zoeken voor de burger en experimenteren met een ontwerpende aanpak zijn belangrijk, maar niet genoeg. Je zult ook op zoek moeten naar manieren om de ontwerpende aanpak blijvend onderdeel te maken van het systeem.