Nieuwe rol, nieuwe vaardigheden
Bottom-up verandering betekent: samen met je collega’s op zoek gaan naar nieuwe manieren van werken. Daarvoor zul je op zoek moeten naar draagvlak en steun. Dit vraagt om bepaalde vaardigheden, die ‘politiek handelen’ worden genoemd. Je moet het gesprek aangaan met je collega’s en begrijpen hoe in de organisatie beslissingen genomen worden. Allemaal dingen die ik in mijn opleiding tot ontwerper niet heb geleerd. Misschien geldt dat ook wel voor jou.
In hun onderzoek over designgedreven transformatie beschrijven Ahmee Kim en Mieke van der Bijl-Bouwer ook iets over de aanpak. Als je wilt bijdragen aan de transformatie naar een design-gedreven organisatie, dan moet je de dynamiek en context binnen de organisatie leren begrijpen en beïnvloeden, zeggen ze. Je moet daarbij aandacht besteden aan 3 elementen: gesprekken, macht en leren.
Ahmee Kim & Mieke van der Bijl-Brouwer: Understanding the current practice of design in government: limitations and opportunities
Door het voeren van gesprekken construeren we samen de realiteit: dus als je de gesprekken beïnvloedt, verander je de organisatie zelf. Macht begrijpen is belangrijk omdat macht zowel zaken beperkt als mogelijk maakt. En tenslotte moet je gezamenlijk blijven leren wat ‘de manier van doen’ is binnen een organisatie.
De auteur Martin Hetebrij gaat hier nog wat dieper op in, in zijn boek “Macht en politiek handelen in organisaties”:
Martin Hetebrij, Macht en politiek handelen in organisaties, Iedereen speelt mee (Van Gorcum, 2008)
Wie zijn werk goed en efficiënt wil doen, die moet daarvoor draagvlak en steun kunnen krijgen van diegenen binnen de organisatie die echte invloed hebben. Wie op zijn werk iets voor elkaar wil krijgen, moet goed zijn in politiek handelen.
Hetebrij stelt dat politiek gedrag bij organisaties slecht bekend staat, met name bij inhoudelijk gedreven mensen. Die associëren het met politieke spelletjes, zaken die het daglicht niet kunnen verdragen. Dit is volgens Hetebrij onterecht: als alle medewerkers van een organisatie goed zouden zijn in politiek handelen – als ze er bewust en verantwoord mee bezig zouden zijn – dan zou dat de organisatie juist vooruithelpen. Dit heeft ermee te maken dat moderne (overheids)organisaties niet meer zo hiërarchisch zijn. Hetebrij zegt daarover:
De ontwikkeling naar platte, complexe en meer gepolitiseerde organisaties heeft de mogelijkheden tot hiërarchische sturing verzwakt. Steeds meer mensen hebben de steun van meerdere partijen in hun organisatie nodig om besluiten te kunnen nemen, om opdrachten te kunnen uitvoeren, om hun werk goed en efficiënt te kunnen doen. Samenwerken heeft zo meer en meer een politiek karakter gekregen.
Kortom: wil je ruimte maken voor de burger in je organisatie, dan moet je zorgen dat je de juiste gesprekken voert, met de juiste mensen, op het juiste moment. Je moet begrijpen wat je collega’s drijft en hoe ook zij geholpen worden door jouw aanpak. En je moet kansen pakken als die zich voordoen.